C2C schoolgebouw

Opvoeden in cradle to cradle
De nieuwbouw van basisschool De Zuidstroom in Venlo is gestart, met als uitgangspunt de cradle to cradle-filosofie. “Dit dient een hoger doel”, aldus Peter van Eijk, voorzitter van het College van Bestuur van Stichting Fortior, het scholencluster waartoe De Zuidstroom behoort. “Door dit gebouw willen we kinderen opvoeden in C2C, zodat zij duurzaamheid als eerste natuur hebben, waar het voor onze generatie nog een bewuste keuze is.”

Gepubliceerd in Duurzaam Gebouwd #30 juni 2015 
Tekst: Wilma Schreiber, Fotografie: Peer Odekerken

Van Eijk doet deze uitspraak tijdens een rondetafelgesprek met partijen die bij de nieuwbouw van dit C2C schoolgebouw de Zuidstroom betrokken zijn. Bas van de Westerlo van C2C ExpoLAB is als C2C-adviseur aangehaakt om de C2C-ambitie van opdrachtgever Stichting Fortior vorm te geven: “Hoe wordt C2C in de praktijk toegepast op school, hoe kan de school dienen als leermiddel, wat kan de school doen om de bewustwording van duurzaamheid onder leerlingen, leerkrachten en wijkbewoners te vergroten”, verklaart hij zijn rol.

Ook Dick van Tulden van Syntegraal is aangeschoven. Hij vervult tijdens dit project het bouwheerschap namens Stichting Fortior en treedt op als projectmanager. “ C2C schoolgebouw de Zuidstroom is meer dan alleen het gebouw, het is ook een onderwijskundig proces. De vraag is dan: hoe vertaal je dit in het gebouw? Van Eijk noemt hij als de aanjager van het idee om deze school C2C op te zetten. De kennismaking met C2C vond min of meer toevallig plaats. “Als aanspreekpunt techniek bij basisscholen woonde ik op initiatief van de gemeente Venlo een masterclass C2C bij in het C2C ExpoLAB. De eindopdracht was een plan voor toepassing van C2C in de bouw en de pedagogiek van een school, fantastisch!”, vertelt hij. De Zuidstroom dient als pilot voor Fortior en daarbuiten als voorbeeld.

Geen klassiek bouwproces
Twee jaar geleden hoorde Koen Kemps, directeur basisschool de Zuidstroom, het goede nieuws dat nieuwbouw mogelijk was. “Dat was heel erg nodig, het gebouw was oud en zeer gedateerd. Het paste niet meer bij het onderwijs anno 2015 als het gaat om differentiatie en samenwerkingsmogelijkheden. Het was nog geheel gericht op het klassikale systeem”, zegt hij. In het begin moest hij even wennen aan de C2C-gedachte. “Nooit geweten dat er C2C-gecertificeerd tapijt bestaat.” Het idee om het educatieve traject in de school hierin te integreren was nog vreemd. “Nadat Peter het idee had gelanceerd, hebben we samen met een aantal leerkrachten bekeken hoe we daarmee verder kunnen en is het in een stroomversnelling geraakt. We zijn steeds meer gaan geloven in het idee dat we kinderen kunnen opleiden tot burgers die duurzaam denken.”

Ook Van Tulden noemt de nieuwe huisvesting hoognodig. “Los van materiaalstromen moest er een gebouw komen met een gezond en duurzaam leef- en leerklimaat voor optimale ontwikkeling en ontplooiing. Het oude gebouw was duidelijk niet zo uitgerust”, stelt hij. “Het verduurzamen van oude gebouwen kost veel geld qua onderhoud en exploitatie. Binnen het budget voor de nieuwbouw willen we zoveel mogelijk de onderwijswensen van gebruikers realiseren, komen tot een duurzaam en fris schoolgebouw tegen een zo laag mogelijke total cost of ownership.” Ook speelde mee dat De Zuidstroom de functie van integraal kindcentrum en wijkgebouw moest vervullen. Het werd dus geen klassiek bouwproces; marktpartijen werden nadrukkelijk uitgenodigd om mee te denken. Van Tulden: “We hebben veel aandacht besteed aan het PvE en dit vertaald in het ontwerp. Daarmee zijn we naar marktpartijen gestapt met de opmerking: dit willen we minimaal. En kan het beter, graag. We hebben marktpartijen ook verantwoordelijk gemaakt voor de gebruikersfase. Daarnaast was het streven in het functioneel en ruimtelijk-technisch PvE om het gebouw zo min mogelijk te corrigeren met technische installaties. “Een slim en duurzaam ontwerp, met een vast budget en een onderhoudscontract van tien jaar.”

Onderwijs leidend
In het ontwerp was het onderwijs leidend. Een gebruikersgroep bestaande uit een zestal leerkrachten uit de onder- en bovenbouw konden aangeven hoe zij onderwijs wilden geven en hoe zij de benodigde ruimten zagen. Vervolgens was de vraag hoe je een C2C schoolgebouw concreet kunt maken. “Het binnenklimaat speelt een belangrijke rol. Het aanbrengen van groen in en rond de school, de materialen die toegepast worden. Zo is binnen De Zuidstroom bijvoorbeeld gekozen voor zachte, C2C-gecertificeerde vloerbedekking omdat die een bijdrage levert aan de luchtkwaliteit, akoestiek en beleving”, zegt Van de Westerlo. Van Tulden onderschrijft het belang van een veilige, geborgen leeromgeving. “Ventilatieroosters zitten normaal vol stoffen en allergenen. Daarom werken wij met textielkokers, die zijn beter te sturen en bieden een gezondere leefomgeving.”

Andere duurzame elementen bij de bouw betreffen het energiegebruik. Waar mogelijk wordt groene energie opgewekt en efficiënt omgesprongen met energie; daarnaast wordt zoveel mogelijk gebruikgemaakt van daglicht. Ook het meervoudig gebruik van de school zelf draagt hieraan bij. De lokalen zijn flexibel inzetbaar en daardoor ook buiten schooluren te gebruiken. “Daarom willen we elke keer opnieuw met marktpartijen het proces doorlopen: welke eisen stellen gebruikers aan de omgeving, hoe ziet dat er technisch en ruimtelijk uit, hoe is het nu, hoe kan het beter? Zo willen we continu de kwaliteit verbeteren”, stelt Van Tulden.

Samen-gevoel
Eind 2015 moet er een slim compact gebouw staan waar kinderen kunnen leren, uit boeken, met behulp van ICT en uit ervaring. “Goed, duurzaam en sociaal onderwijs, daar staat De Zuidstroom voor en daar sluit de ontwikkeling van het gebouw en de omgeving op aan. Op die manier willen we gebruikers de meerwaarde van duurzame innovaties tonen”, zegt Kemps. “Bijvoorbeeld door leerlingen op een display te laten zien hoeveel energie je zelf kunt opwekken met zonne-energie en ze daar een collage van te laten maken. Dat ze dit mee naar huis nemen en hun ouders vragen waarom ze thuis geen zonnepanelen hebben. Je moet mensen enthousiasmeren, laten meebeleven, kinderen en buurtbewoners een samen-gevoel geven.” Van Eijk beaamt dit. “De ideologie moet gaan leven, bij mensen die werken met kinderen, bij ouders en in de wijk. Het betrekken van de wijk, zoals bewoners die helpen in de moestuin van de school, is een eerste stap. C2C betekent respect voor de natuur en respect voor elkaar.”

De Zuidstroom wil in de nieuwbouw op het vlak van C2C een voorbeeldrol vervullen voor andere scholen. In de school wordt een ruimte ingericht om C2C te presenteren aan geïnteresseerden. Van de Westerlo benoemt de voordelen: “Je verbetert het onderwijs, de financiële situatie van de school en je doet iets goeds voor mens en milieu. Door duurzame elementen mee te nemen in de les, kun je de C2C-filosofie verinnerlijken. Dan komt er een school waar iedereen enthousiast over is, leerkrachten, leerlingen en de wijk. En waar nieuwe ontwikkelingen rond de school uit voortkomen, zodat ook daar het frisse ideaal vanzelfsprekend wordt.”

Tekst en afbeeldingen van dit artikel c2c Schoolgebouw zijn van Duurzaam Gebouwd.